Një seri tërmetesh dhe pasgoditjesh shkatërruese në Turqi dhe Siri, të cilat vranë më shumë se shtatë mijë njerëz, shkatërruan ose dëmtuan gjithashtu disa monumente historike të këtij rajoni të lashtë që u kanë mbijetuar luftërave dhe fatkeqësive të shumta natyrore gjatë shekujve.
Pjesët e Sirisë të prekura nga tërmetet po vuajnë gjithashtu nga një luftë 12-vjeçare që ka shkatërruar gjithashtu disa prej ndërtesave ikonike për të cilat vendi, një nga djepet e qytetërimit njerëzor, është njohur prej kohësh.
Ekspertët kanë frikë se tërmetet mund të përkeqësojnë humbjen e trashëgimisë kulturore të rajonit – qeveria turke ka njoftuar se më shumë se 5600 ndërtesa janë shkatërruar vetëm në atë vend. UNESCO paralajmëroi të martën se disa vende të trashëgimisë botërore – të cilat agjencia e Kombeve të Bashkuara i ka vendosur nën mbrojtjen e saj për format e tyre kulturore, historike, shkencore dhe forma të tjera të rëndësisë – mund të jenë dëmtuar.
Këto janë disa nga monumentet kryesore që dihet se kanë pësuar dëmtime nga tërmetet:
Kalaja e Gaziantepit, Gaziantep
E njohur lokalisht si Gaziantep Kalesi, kështjella e shekullit të dytë pas Krishtit në qendër të qytetit turk të Gaziantep është shkatërruar pjesërisht, me shumë mure dhe kulla vrojtimi të rrafshuara dhe pjesë të tjera të dëmtuara.
“Disa nga bastionet në pjesët lindore, jugore dhe juglindore të kështjellës historike të Gaziantepit në rrethin qendror të Sahinbey u shkatërruan nga tërmeti, me mbeturina të shpërndara në rrugë,” njoftoi të hënën agjencia shtetërore e lajmeve e Turqisë, Anadolu.
Ndërtesa fillimisht u përdor si një vend vëzhgimi. Romakët më pas e zhvilluan atë në një kështjellë të vërtetë. Monumenti ishte një atraksion popullor turistik, historia e tij e gjatë dhe e pasur një dëshmi e rrënjëve të lashta të qytetit dhe valëve të panumërta të vizitorëve dhe pushtuesve që kanë tërhequr këtë pjesë të Turqisë për shekuj.
Kalaja është rinovuar disa herë, herën e fundit në fillim të viteve 2000.
Xhamia Sirvani, Gaziantep
Pranë Kalasë së Gaziantepit, xhamia e shekullit të 17-të gjithashtu pësoi dëme të rënda. Muri lindor dhe kupola e saj u shembën pjesërisht, raporton Anadolia.
Xhamia, një nga më të vjetrat në Gaziantep, ka qëndruar prej kohësh lart në listën e vendeve tërheqëse, jo vetëm si një ndërtesë fetare, por edhe si një mrekulli arkitekturore. Ndryshe nga shumica e minareve në xhami, kullat e Xhamisë Sirvani kanë dy ballkone.
Xhamia Sirvani, Gaziantep
Është një nga kështjellat më të vjetra ekzistuese në botë, por nuk i ka shpëtuar dëmtimit nga tërmeti.
“Pjesë të një mulliri osman brenda kalasë” në Aleppo u shembën, ndërsa “pjesë të mureve mbrojtëse verilindore u plasën dhe ranë”, sipas një deklarate nga Drejtoria e Përgjithshme e Antikiteteve dhe Muzeve të Sirisë.
Pjesë të kupolës së minares së xhamisë Ejubide brenda kalasë ranë, ndërsa hyrja e kalasë u dëmtua, “përfshirë hyrjen në kullën Mamluk“, shtoi agjencia qeveritare.
Ndërkohë, UNESCO tha në një deklaratë: “Kulla perëndimore e murit të vjetër të qytetit u shemb dhe disa ndërtesa në tregje u dëmtuan”.
Kalaja e Dijarbakirit, Sur
Kalaja historike dhe kopshtet ngjitur të Hevselit në provincën Diyarbakir të Turqisë u shpallën pjesë e Listës së Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në vitin 2015.
Të martën, agjencia e OKB-së njoftoi se të dy u dëmtuan nga tërmetet. Në një deklaratë të UNESCO-s thuhet se ata janë të pikëlluar nga “shembja e disa ndërtesave” në kala.
Xhamia Yeni, Malatya
Xhamia e shekullit të 17-të në qytetin antik të Malatyas në rajonin lindor të Anadollit ka pësuar tërmete të shumta. Ajo u shkatërrua nga një tërmet në 1894, por më pas u rindërtua. U shemb përsëri në tërmetin e vitit 1964.
Të hënën, shumë nga muret e monumentit u shembën, sipas Anatolia-s, duke hapur një kapitull të ri në luftën e xhamisë për mbijetesë. /tesheshi
1843’e tarihlendirilen Malatya Yeni Camii’nin deprem sonrası durumu. pic.twitter.com/Fc2UBJg2y0
— Tamga Kültür Sanat (@TamgaSanat) February 6, 2023
