Kafeina është një nga përbërësit bioaktiv më të zakonshëm që konsumohet gjerësisht në mbarë globin.
Pijet me kafeinë, duke përfshirë kafenë, çajin, pijet joalkoolike, produktet e çokollatës dhe pijet energjike, janë burimet kryesore të kafeinës dietike. Sasia e saj në çdo pije ndryshon, në varësi të llojit të bimës origjinale, kushteve të rritjes dhe metodës së pirjes.
Kafeina përdoret shpesh për të përmirësuar disponimin, vigjilencën dhe performancën njohëse. Ai gjithashtu ka veprime fiziologjike dhe farmakologjike në disa sisteme biologjike, duke përfshirë sistemin nervor, kardiovaskular, renale dhe muskulor. Përveç kësaj, kafeina mund të zvogëlojë rrezikun e disa sëmundjeve, të tilla si sëmundja Alzheimer, sëmundja e Parkinsonit dhe diabeti mellitus. Për më tepër, ai ka një efekt të butë diuretik duke frenuar reabsorbimin e lëngjeve përgjatë tubulave renale proksimale.
Edhe pse efektet e kafeinës janë studiuar gjerësisht në disa sëmundje të veshkave, roli i saj në sëmundjen e gurëve në veshka duket se neglizhohet dhe nuk studiohet mirë. Sëmundja e gurëve në veshka (ose nefrolithiasis ose urolithiasis) është një sëmundje e zakonshme e shkaktuar nga depozitimi i kristaleve kimike [oksalat kalciumi (CaOx), fosfati i kalciumit, etj.] brenda veshkës.
Heqja e gurëve në veshka mund të bëhet me litotripsi me valë shoku, ureteroskopi, nefrolitotomia perkutane dhe procedura të tjera kirurgjikale. Megjithatë, problemi më i rëndësishëm që lidhet me këtë sëmundje është shkalla e lartë e përsëritjes së saj pas heqjes së gurëve dhe rritja e vazhdueshme e numrit të rasteve të reja.
Si rezultat, rreth 5 miliardë dollarë janë shpenzuar çdo vit në Shtetet e Bashkuara për menaxhimin e sëmundjes së gurëve në veshka. Për më tepër, kostoja e heqjes së gurëve është shumë më e lartë se kostoja për parandalimin. Është interesante se intervali i kërkuar për formimin e gurëve të përsëritur është më i shkurtër se ai i formimit të gurëve të rinj. Prandaj, hulumtimi i fundit i gurëve në veshka është fokusuar në strategjitë për të parandaluar formimin e gurëve të rinj dhe të përsëritur . Një nga strategjitë e thjeshta për të parandaluar formimin e gurëve në veshka është hidratimi i mjaftueshëm dhe rritja e marrjes së ujit për të rritur prodhimin e urinës.
Rreziku i gurëve në veshka mund të reduktohet nga disa, por jo të gjitha, llojet e lëngjeve që merren për të rritur volumin e urinës. Për më tepër, pijet e pasura me kafeinë (d.m.th., kafeja dhe çaji) janë njohur se përmbajnë oksalat, dhe mund të rrisin sekretimin e kalciumit urinar.
Sidoqoftë, të dhënat nga 3 studime të mëdha grupore kanë raportuar lidhjen midis konsumit të kafeinës dhe një rreziku më të ulët të sëmundjes së gurëve në veshka. Përveç kësaj, një studim i fundit in vitro ka treguar një reduktim të ngjitjes së kristaleve të CaOx në qelizat epiteliale tubulare të veshkave të trajtuara me kafeinë . Në bazë të këtyre provave, kafeina (veçanërisht nga kafeja) mund të jetë një nga mekanizmat mbrojtës kundër formimit të gurëve në veshka CaOx .
Mekanizmat që qëndrojnë në themel të efekteve parandaluese të kafeinës kundër formimit të gurëve në veshka konsistojne ne zhvendosjen e një proteine kristal-lidhëse CaOx, aneksina A1, nga membranat apikale në citoplazmë, duke rezultuar në një reduktim të ndjeshëm të ngjitjes së kristaleve të CaOx në sipërfaqen apikale të qelizave epitelale tubulare renale.
Përvec kesaj, fakti që kafeja pa kafeinë shoqërohet gjithashtu me një rrezik më të ulët të incidencës së gurëve në veshka, çon në një hipotezë tjetër se përbërës të tjerë bioaktive në kafe (p.sh., trigonelina) pervec kafeines mund të ushtrojnë gjithashtu efekte të dobishme ne mbrojtje kunder formimit te gureve ne veshka.
Nga Alket Koroshi, mjek nefrolog
