Pyetje: Cili është gjykimi për dhënien e zekatit nga një musliman për ata që ai ka detyrim t’i mbulojë shpenzimet, si babai dhe nëna, nëse ata janë të varfër?
Përgjigja: Islami ka përcaktuar kategoritë për të cilat shpërndahet zekati, siç thuhet në fjalën e Allahut të Lartësuar:“Sadakatë janë vetëm për të varfrit, për nevojtarët, për ata që punojnë për mbledhjen e tyre, për ata që duhen fituar për Islamin, për lirimin e robërve, për të ngarkuarit me borxhe, për rrugën e Allahut dhe për udhëtarin e mbetur në rrugë – si detyrim nga Allahu. Allahu është i Gjithëdijshëm, i Urtë.”[1]
Islami e ka bërë përkujdesjen ndaj të varfërve dhe nevojtarëve qëllimin kryesor të zekatit, pasi ata janë grupi i parë mes tetë kategorive të përmendura në ajet, duke theksuar përparësinë e tyre në përfitimin e zekatit. Synimi kryesor është sigurimi i nevojave të tyre jetësore si strehimi, veshja, ushqimi, arsimi dhe trajtimi mjekësor.
Ndër kushtet që janë të pranuara gjerësisht nga shumica e dijetarëve të katër medh’hebeve është që përfituesi i zekatit të mos jetë dikush për të cilin dhënësi ka përgjegjësi për shpenzimet e tij. Nëse personi është në kujdesin financiar të dhënësit, nuk lejohet që t’i jepet zekat.
Imam el-Kasani, juriti i medh’hebit Hanefi, në veprën e tij Bedai’u es-Sanai’, shpjegon: “Një nga kushtet është që të mos ketë lidhje përfitimi financiar mes dhënësit dhe marrësit, pasi kjo do të thoshte që pasuria në njëfarë mënyre po kthehet tek vetë dhënësi. Për këtë arsye, nuk lejohet dhënia e zekatit prindërve, qofshin ata të afërt apo të largët, si dhe fëmijëve, qofshin të afërt apo të largët. Po ashtu, burri nuk mund t’ia japë zekatin bashkëshortes së tij, sipas konsensusit të dijetarëve.”
Imam el-Karafi, juristi i medh’hebit Maliki, në librin e tij Ez-Zekhire, thotë: “Një nga kushtet për përfituesit e zekatit është që ata të mos jenë persona për të cilët dhënësi ka detyrim për shpenzimet e tyre. Në librin El-Kitab thuhet se nuk lejohet dhënia e zekatit për ata që kanë të drejtë ligjore të mbështeten financiarisht nga dhënësi.”
Imam Shafiu, në veprën e tij El-Umm, thotë: “Një person mund t’ua japë zekatin e tij të afërmve të tij nëse ata janë të denjë për ta marrë atë. Më e preferuara për mua është që ai t’ia japë atyre që janë më të afërt me të, nëse ata nuk janë mes atyre për të cilët ai ka detyrim për shpenzimet. Nëse ai vendos të shpenzojë për ta vullnetarisht, ai mund t’u japë zekat, pasi kjo nuk është një detyrim për të.”
Gjithashtu, ai shton: “Një person mund të japë zekat ose kefaret për çdo të afërm që nuk ka detyrimin t’i mbulojë shpenzimet e tij, përveç prindërve, fëmijëve dhe bashkëshortes. Nëse ata janë në nevojë, ata kanë përparësi mbi të tjerët për të marrë zekatin, edhe nëse ai zgjedh të shpenzojë për ta vullnetarisht.”
Imam ez-Zerkeshi, jurist i medh’hebit Hanbeli, në librin e tij Sharh Mukhtasar el-Khiraqi, thotë: “Nuk lejohet dhënia e zekatit të detyrueshëm prindërve, qofshin të afërt apo të largët (p.sh., gjyshërve), dhe as fëmijëve, qofshin të afërt apo të largët (p.sh., nipërve). Këtë e ka pohuar Imam Ahmedi dhe të tjerët.”
Nga sa u përmend më sipër, kuptohet përgjigjja për çështjen e parashtruar në pyetje.
Allahu e di më së miri.
[1] – Sure Teube: 60.
