Gjenocidi në Srebrenicë nuk ndodhi, por u organizua dhe u krye. Ky është një nga mesazhet dhe konkluzionet kryesore nga manifestimi i sotëm i mbajtur sot në Institutin për Trashëgimi Shpirtërore dhe Kulturore të Shqiptarëve (ITShKSh) në Shkup, në prag të 11 korrikut – Ditës Ndërkombëtare të Përkujtimit të Viktimave të Gjenocidit të Srebrenicës.
Në këtë aktivitet morën pjesë personalitete të shumta nga bota e shkencës, kulturës, politikës, përfaqësues të trupit diplomatik, përfaqësues të institucioneve publike, si dhe përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile.
“Gjenocidi nuk është një fatkeqësi natyrore”
Filozofi i shquar, prof. dr. Ferid Muhiq në fjalën e tij para të pranishmëve tha se kjo nuk është ditë zie, kjo është një ditë dinjitoze dhe solemne në të cilën duhet të afirmohet dinjiteti njerëzor, drejtësia dhe e vërteta.
“Gjenocidi në përgjithësi, as në Srebrenicë nuk ka ndodhur. Ju mund të tronditeni. Sepse është e zakonshme të thuhet: “Kjo ndodhi”. Por, nuk ndodhi. Ndodh një tërmet, ndodh një cunami, ndodh një zjarr… Organizohet dhe kryhet gjenocidi. Gjenocidi nuk është një fatkeqësi natyrore. Nuk ndodhi. Është ekzekutuar. Kjo duhet theksuar”, ka theksuar Muhiq në fjalën e tij.
Ai shtoi se gjenocidi ishte “planifikuar, organizuar dhe kryer me vetëdije me teknologjinë dhe potencialin më të lartë të shtetit, ndërsa iu referua edhe Rezolutës që shpalli 11 korrikun si Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit të Gjenocidit në Srebrenicë, të miratuar në mars të këtij viti nga Kombet e Bashkuara.
“Rezoluta që u miratua më 24 mars është një dokument jashtëzakonisht domethënës me rëndësi të pabesueshme, sepse është një precedent, i cili tani, të paktën në parim, do të përballet me të gjitha vendet e botës që të mos e “shohin” asnjë vend që kryen gjenocid, e jo ta quajmë gjenocid dhe të mos e dënojmë”, ka thënë Muhiq.
“Rezoluta e OKB-së për gjenocidin në Srebrenicë zbulon fakte”
Prof. dr. Skender Asani në fjalën e tij tha se rezoluta për gjenocidin e Srebrenicës e miratuar nga OKB-ja zbulon një fakt tjetër – se “faji nuk mund të mbetet jetim përgjithmonë dhe se autorët duhet të identifikohen për krimet monstruoze që ata kryen kundër popullatës së pafuqishme civile”.
“Pikërisht masakra në Srebrenicë i plotësoi të gjitha parametrat për të pasur statusin ligjor të gjenocidit dhe vendet që votuan për rezolutën për këtë masakër dërguan një mesazh të fuqishëm për nevojën e vetëdijes së plotë politike”, theksoi Asani dhe shtoi:
“Rezoluta e Srebrenicës dukej se justifikonte dhe i jepte të drejt vendimit të bashkësisë ndërkombëtare për të ndërhyrë ushtarakisht në vitin 1999 për të shmangur një gjenocid të dytë në Kosovë, sepse ajo që tolerohej në BeH nuk mund të përsëritej në një vend tjetër në ish-Jugosllavi. Me këtë ndërhyrje u bë e qartë se politikat nacionaliste që dëmtojnë kombet e tjera do të jenë të papranueshme dhe se asnjë krim nuk do të mbetet i pandëshkuar në të ardhmen. Mesazhi që doli nga rezoluta për fat të keq nuk u kuptua siç duhet nga Beogradi zyrtar dhe ky është një problem që prek gjithë rajonin, sepse pa u menduar, pa ndërgjegjësimin e elitave politike, Ballkani nuk mund të çlirohet nga hipotekat e së kaluarës”.
Drejtori i Institutit të Kosovës për Krime Lufte, Adhe Hetemi, ishte një nga folësit në këtë ngjarje përkujtimore. Ai theksoi rolin e Institutit në ruajtjen e së vërtetës historike dhe promovimin e paqes së qëndrueshme, përmes kërkimeve të sakta dhe bashkëpunimit kombëtar dhe rajonal.
“Në këtë ditë reflektimi dhe kujtimi, le të ripërtërijmë angazhimin tonë për të vërtetën, drejtësinë dhe ndërtimin e paqes së qëndrueshme. Së bashku mund të ndërtojmë një të ardhme ku tmerret e së kaluarës nuk harrohen, por shërbejnë për të ndërtuar një të nesërme më të mirë”, tha Hetemi.
Dr. Zeqirija Ibrahimi, këshilltar shkencor në ITShKSh, ndau me pjesëmarrësit e pranishëm një pjesë të përvojës së tij si pjesëmarrës në “Marshin e Paqes” në Bosnjë e Hercegovinë vitin e kaluar.
“Srebrenica nuk duhet parë si një ngjarje e izoluar në histori, sepse ajo është vetëm një kokërr në sekuencën e përgjithshme të gjenocidit, siç ishte eksodi i shqiptarëve të Kosovës në vitin 1999, masakrat e Mejës, Reçakut dhe Prekazit. Është rezultat i një stereotip përbuzjeje i ushqyer ndaj një race tjetër”, tha Ibrahimi.
Me rastin e përkujtimit të 11 korrikut – Ditës Ndërkombëtare të Përkujtimit të Viktimave të Gjenocidit të Srebrenicës, në Shkup organizohen një sërë ngjarjesh informative dhe kulturore, duke theksuar nevojën e kujtesës kolektive për të mos harruar gjenocidin.
Në korrik 1995, njësitë e ushtrisë së atëhershme të Republikës Sërpska nën komandën e të dënuarit të Hagës Ratko Mlladiq kryen gjenocid kundër boshnjakëve në Srebrenicë, gjatë të cilit ata sulmuan “enklavën e mbrojtur e Kombeve të Bashkuara” në Srebrenicë, Bosnje e Hercegovinë.
Në gjenocid u vranë 8.372 njerëz. Dhjetëra mijëra gra, fëmijë dhe të moshuar u internuan ose u detyruan të kërkonin strehim në pyjet përreth, duke kërkuar rrugën për në territorin e lirë.
Më 11 korrik të këtij viti, eshtrat e 14 viktimave të tjera të gjenocidit do të varrosen në varrezat e Qendrës Memoriale Srebrenicë – Potoçari.
Këtë vit, pas varrimit kolektiv në Potoçari, më saktë më 15 korrik do të fillojë procesi i rizhvarrimit dhe këtë vit do të zhvarrosen sërish eshtrat e 78 viktimave. Eshtrat që janë gjetur dhe identifikuar më tej do t’u shtohen atyre.
Rizhvarrosja do të zgjasë deri më 22 korrik.
Deri më tani, 6.751 viktima të gjenocidit janë varrosur në Qendrën Përkujtimore Srebrenicë – Potoçari, dhe 250 viktima janë varrosur në varrezat lokale me vendim të familjarëve të mbijetuar.
Viktimat vijnë nga komuna të ndryshme, shumica prej tyre nga zonat e Srebrenicës, Bratunacit, Vlasenicës, Zvornikut dhe Miliqit. Viktimat e gjenocidit janë gjetur në 150 vende të ndryshme, 77 prej të cilave janë varre masive. Viktima më e re e varrosur deri më tani në Potoçari është e porsalindura Fatima Muhiq, dhe më e vjetra është Shaha Izmirliq, e lindur në vitin 1901.
