Allahu e ka përcjellë shpalljen e Tij përmes profetëve, ndërsa dijetarët i ka nderuar duke i bërë trashëgimtarë të tyre. Sigurisht që ata nuk kanë pozitën e profetëve, por respektohen dhe ndiqen, dhe janë njerëz të dashur, sidomos për bashkëkohësit dhe nxënësit e tyre, që kanë jetuar me ta dhe kanë njohur përkushtimin, devotshmërinë dhe dijen e tyre. Ndaj është e kuptueshme që pse shpesh kjo dashuri kalon në teprim dhe në fanatizëm të gabuar.
Por janë pikërisht këta dijetarë që na kanë mësuar se fanatizmi në ndjekjen e tyre nuk është pjesë e fesë.
Janë pikërisht këta dijetarë që na kanë mësuar se fetvaja ndryshon sipas vendit dhe kohës, dhe se e shenjtë është vetëm shpallja hyjnore dhe jo fjalët e njerëzve.
Dijetarët na kanë mësuar se Ixhmai i vërtetuar i Umetit është argument i prerë dhe jo mendimi i një pjesë të tij, qofshin këta edhe shumicë.
Janë këta dijetarë që na kanë mësuar se duhet të ndiqet e vërteta me argumentet e saj, pavarësisht se kush e thotë atë, dhe se këtë nuk mund ta bëjë çdo njeri, por ata që kanë dijen e mjaftueshme për të bërë dallim mes argumentimeve të ndryshme dhe nuk ndjekin tekat dhe dëshirat dhe as fanatizmin sektar e medhhebor.
Janë këta dijetarë që na kanë mësuar se ixhtihadi nuk i ka mbyllur dyert e tij asnjëherë dhe se fanatizmi dhe sektarizmi pas medhhebeve dhe individëve nuk është pjesë e fesë, por e natyrës së gabuar njerëzore.
Janë këta dijetarë që na kanë mësuar, se njerëzit e dijes mund të gabojnë, por respektohen për kontributin që kanë dhënë dhe nuk hidhet poshtë e sakta dhe e drejta që ata kanë mbrojtur.
Janë këta dijetarë që na kanë mësuar se duhet të pranojmë mendimet e ndryshme të dijetarëve, dhe ndjekësit e tyre të mos i konsiderojmë si të humbur, edhe kur nuk biem dakord me mendimet e tyre dhe nuk besojmë se janë të sakta, përderisa ata në parim dhe praktikë ndjekin Kuranin, Sunnetin dhe Ixhmanë dhe nuk bien ndesh qartësisht katërçipërisht me to.
Janë këta dijetarë që na kanë mësuar se kush ka si parim dhe praktikë të tij ndjekjen e Kuranit, Sunnetit dhe Ixhmait, edhe nëse qëllon që gabon në ixhtihadin e tij, ai ngelet suni dhe nuk gjykohet si bidatçi dhe pjesë e sekteve të humbura.
Ata dijetarë që kanë kritikuar fanatizmin medhhebor nuk e kanë bërë këtë për të krijuar një fanatizëm të ri sektar. Ata nuk e kundërshtuan ekstremizmin medhhebor për të krijuar një medhheb të ri, qoftë ky edhe me emrin “selefizëm”, në të cilin futen vetëm një grusht dijetarësh apo edhe më pak se niveli i tyre, dhe nxirren prej sunizmit shumë të tjerë me të njëjtën frymë selefiste, apo pranë tij.
Këta dijetarë na kanë mësuar se është më se normale që të përzgjedhësh mes fetvave të tyre, duke respektuar argumentin, shmangur tekat personale dhe ndikimet subjektive, sa të jetë e mundur, sepse vetëm fjalët që kanë burim shpalljen, merren pa asnjë diskutim, ndërsa fjalët e kujtdo tjetër, janë objekt pranimi dhe lënieje.
Janë këta dijetarë që na kanë përcjellë dhe cituar për këtë parim, fjalën e Imam Malikut që thoshte: “Të gjithëve iu merret dhe iu lihet fjala, përveç njeriut të këtij varri”, dhe bëri me shenjë nga varri i Profetit (alejhi salatu ue selam).
Janë këta dijetarë që kritikën dhe sugjerimin e tyre për të mos ngelur peng të fanatizmit medhhebor ua drejtuan kolegëve të tyre dhe nuk i kërkuan gjithë xhematit të bëjë ixhtihad, dhe as atyre që kanë nivel të ulët të dijes, por të ndjekin ata më të diturit, për gjëra që nuk i dinë dhe nuk kanë mundësi dhe aftësi t’i shqyrtojnë.
Lëvizja selefiste bashkëkohore lindi si nevojë e Umetit për ripërtëritje besimore, për të rifreskuar fenë me referencat e tyre burimore, me Kuranin dhe Sunnetin autentik të Profetit, për të dalë nga apatia e shekujve dhe për të rigjallëruar frymën e ixhtihadit dhe për t’iu përgjigjur sfidave të reja, por jo për të krijuar një medhheb të ri, apo për të përbaltur medhhebet e vjetra dhe për të krijuar një rrumpallë fetvash, ku secilit i duket vetja muxhtehid absolut, apo ekstremizëm të tipit tekfirist dhe tebdiist, aq më tepër për të krijuar një sekt me njerëz të caktuar të dijes, që selefizmin nga frymë dhe metodologji e kanë kthyer në një sekt dhe grupim të mbyllur, që përjashton cilindo që nuk pajton me disa çështje dytësore dhe të debatueshme, siç është çështja e qëndrimit ndaj pushtetarëve, kritika e tyre publike, qëndrimi ndaj disa lëvizjeve të sotme islame, pjesëmarrja nëpër parti politike, apo qëndrimi ndaj disa njerëzve të dijes që klasifikohen me pa të drejtë si bidatçinj, apo me termat e sotëm si hizbinj, kutbij, sururij, mumejin, etj.
Asnjë njeri nuk është i pagabueshëm dhe imun nga ekstremizmi dhe devijimet, dhe këtu, padyshim përfshihen edhe ata që i thonë vetes se ndjekin selefët e hershëm, ndërkohë që në praktikë një pjesë e tyre janë fanatikë pas disa prej dijetarëve të sotëm dhe kuptimit subjektiv e selektiv që vetë këta fanatikë kanë për qëndrimin dhe frymën e këtyre dijetarëve, e jo më të vetë selefëve, të cilët shpesh kishin edhe mospajtime për mjaft çështje dhe nuk mbanin mes tyre të tilla qëndrime ekstreme, siç bëjnë këta fanatikë sot.
Sigurisht që koka e problemeve dhe rrënja e fanatizmit, nuk janë dijetarët e mëdhenj e të respektuar të sotëm apo të djeshëm, por disa prej ndërmjetësve të tyre fanatikë dhe dijepak, që u mungon objektiviteti, dija e gjerë dhe shpirti i tolerancës së atyre që ndjekin, duke bërë përzgjedhje selektive, subjektive dhe tepër të thjeshtëzuara të mendimeve dhe qëndrimeve shumë më komplekse dhe të detajuara të këtyre dijetarëve.
Ku qëndron në fakt dallimi mes një fanatiku që shenjtëron fjalën e Imam Ebu Hanifes apo Imam Ahmedit, dhe një fanatiku sot, që kritikon fanatizmin medhhebor në emër të argumentit, por ndërkohë bëhet fanatik pas një dijetari bashkëkohor?!
Më poshtë po citoj vetëm disa thënie të Ibn Tejmijes dhe Dhehebiut rreth frymës përfshirëse, justifikuese dhe tolerante që duhet të kenë muslimanët për njerëzit e dijes:
Ibn Tejmije ka thënë: “Sahabët janë pajtuar në disa çështje dhe nuk janë pajtuar në disa të tjera, por secili e ka miratuar grupin tjetër në veprimin që ata kanë bërë në bazë të ixhtihadit të tyre, si në disa çështje të adhurimeve, martesës, trashëgimisë, dhuratave, politikës etj. Umeri në vitin e parë në çështjen el-himarijeh të trashëgimisë, vendosi që të mos kishte ndarje në ortakëri (të vëllezërve të ndryshëm), ndërsa në vitin tjetër vendosi të kishte ndarje në ortakëri, në një ngjarje të ngjashme si e para. Kur u pyet për këtë gjë, ai tha: “Ajo është ashtu siç kemi gjykuar, dhe kjo kështu siç po gjykojmë.” Dhe ata (sahabët) janë imamë, për të cilët është provuar me tekstet e shpalljes (nusus), se ata nuk pajtohen të gjithë në një mendim që është i pavërtetë dhe lajthitje, dhe për të cilët Kurani dhe Sunneti ka argumentuar për ndjekjen e tyre.” (Mexhmu el-Fetaua 19/123)
Dhehebiu në biografinë e Imam Muhamed ibn Nasr el-Meruezi shkruan: “Sikur sa herë që ndonjë imam të bënte ndonjë gabim të falshëm, me ixhtihadin e tij, në ndonjë çështje të caktuar, e ne do t’i kundërviheshim dhe do ta bënim bidatçi dhe do ta bojkotonim, nuk do të kishte shpëtuar prej nesh as Ibn Nasri, as Ibn Mendah dhe as ata që kanë qenë më të mëdhenj se këta të dy. E Allahu është Ai që i udhëzon njerëzit tek e vërteta dhe Ai është më i mëshirshmi i mëshiruesve. Allahu na ruajtë nga tekat dhe vrazhdësia!” (Sijer Alam en-Nubela 14/40)
Ibn Tejmije thotë: “Fakti se përmendja e një çështjeje se ajo është e prerë, nuk do të thotë se kjo është akuzë ndaj atyre muxhtehidinëve që e kundërshtojnë atë. Ajo është njëlloj si mbarë çështjet, për të cilat selefët nuk kanë rëndë dakord, ndërkohë që jemi të sigurt për vërtetësinë e njërit prej dy mendimeve, siç është çështja e shtatzënës që i ka vdekur burri, e cila pret derisa të lindë, apo se kontakti (seksual) dhe pa ejakulim e obligon larjen, apo se riba fadl (lloj kamate) është haram dhe martesa mutah (me akt të përkohshëm) është haram.” (el-Adab esh-sheriije 1/186)
Ibn Tejmije u pyet për atë që bëhet udhëheqës i muslimanëve, por medhhebi i tij nuk e lejon ortakërinë përmes punës (sheriktul ebdan/el-amal), a mund t’i ndalojë ai njerëzit që ta praktikojnë atë?
Dhe Ibn Tejmije përgjigjet: “Nuk i takon atij t’i ndalojë njerëzit nga kjo gjë dhe as nga gjëra të ngjashme që lejohet për to ixhtihadi, dhe për këtë ndalim, ai nuk ka tekst nga Kurani, as nga Sunneti, as nga Ixhmai dhe as diçka të ngjashme në këtë drejtim. Për më tepër, shumica e dijetarëve e lejojnë diçka të tillë dhe e veprojnë përgjithësisht muslimanët në shumicën e vendeve.
Udhëheqësit po ashtu nuk i lejohet të hedhë poshtë vendimin e dikujt tjetër në çështje të tilla, por as dijetarit dhe as myftiut nuk i lejohet t’iu imponohet njerëzve ta ndjekin atë për të tilla çështje. Kur Rashidi (kalifi) i kërkoi mendim Malikut, që librin e tij “Mueta” t’ua impononte njerëzve për këto çështje, ai e ndaloi dhe i tha: “Sahabët e të Dërguarit të Allahut (alejhi salatu ue selam) u shpërndanë nëpër vende të ndryshme dhe çdo popull mori për dije atë që iu kumtua atyre.”
Një burrë shkroi një libër për çështjet e mosmarrëveshjeve (el-Ikhtilaf) dhe Ahmedi i tha: “Mos e titullo ‘Libri i Ikhtilafit’, por titulloje ‘Libri i Tolerancës’ (Kitabu es-Siatu)!” Pikërisht për këtë, disa dijetarë thanë: “Ixhmai i tyre (sahabëve) është argument i prerë, ndërsa mospajtimi i tyre është mëshirë e gjerë.”
Umer ibn Abdulazizi thoshte: “Nuk do të më gëzonte fakti që sahabët e Profetit (alejhi salatu ue selam) të mos kishin mospajtime, sepse nëse ata do të ishin në një mendje, ai që do të dilte kundra tyre do të ishte i humbur, por nëse ata kanë mospajtime dhe dikush merr këtë mendim e dikush mendimin tjetër, atëherë çështja është e tolerueshme.”
Po kështu janë shprehur edhe imamë të tjerë përveç Malikut: “Nuk i takon fakihut t’iu imponohet njerëzve me medhhebin e tij.”
Prandaj dhe dijetarët ndjekës të Shafiut dhe të tjerë që kanë shkruar për urdhërimin për të mira dhe ndalimin nga e keqja, janë shprehur se të tilla çështje ixhtihadije nuk kundërshtohen me dorë (me forcë), ndaj dhe askujt nuk i takon të detyrojë njerëzit ta ndjekin në të tilla çështje, por të flasë me argumente dijeje. Atij që i bëhet e qartë saktësia e njërit prej dy mendimeve, atë ndjek, ndërsa kush imiton ndjekësit e mendimit tjetër, ai nuk qortohet.” (el-Fetaua el-Kubra 30/79-80)
Ibn Tejmije u pyet rreth hadithit të Profetit (salAllahu alejhi ue selem) që thotë: “Do të përçahet Umeti im në shtatëdhjetë e tre grupe.” Cilat janë këto grupe dhe çfarë besimi ka çdonjëri prej këtyre grupeve?
Ai u përgjigj:
“Elhamdulilah! Ky hadith është sahih (autentik) dhe mjaft i njohur nëpër librat e hadithit, siç janë Suneni i Ebu Daudit, Tirmidhiut, Ibn Maxhes etj. Teksti i tij është ky: “Çifutët u përçanë në shtatëdhjetë e një grupe, që të gjitha janë në zjarr, përveç njërit. Të krishterët u përçanë në shtatëdhjetë e dy grupe, që të gjitha janë në zjarr, përveç njërit. Ky Umet do të përçahet në shtatëdhjetë e tre grupe, që të gjitha janë në zjarr, përveç njërit.” Ndërsa në një transmetim tjetër thuhet: “në shtatëdhjetë e tre fe (sekte)”. Në një nga transmetimet thuhet se sahabet thanë: O i Dërguari i Allahut! Cili është grupi i shpëtuar? Ai tha: “Çdokush që është me atë të cilën jam unë sot dhe sahabet e mi.” Në një transmetim tjetër thuhet se ai tha: “Ai është xhemati, dora e Allahut qëndron mbi xhematin.”
Për këtë arsye thuhet se pse grupi i shpëtuar është Ehli Sunneh uel Xhemah, që edhe janë pjesa më e madhe (e Umetit) dhe bashkësia më e shumtë. Ndërsa grupet e tjera janë ata të paktit e të veçuarit, ata që përçahen mes vetes, bidatçinjtë dhe ata që shkojnë pas tekave dhe dëshirave të tyre. Asnjë prej këtyre grupeve nuk arrin t’i afrohet masës së grupit të shpëtuar, e jo më të barazohet me të. Madje mund të ketë prej këtyre grupeve, të tilla që janë tepër të vogla në numër. Veçantia që i bashkon të gjitha këto grupe është: Largimi nga Kurani, Sunneti dhe Ixhmai. Cilido që vepron sipas Kuranit, Sunnetit dhe Ixhmait i përket grupit të Ehli Sunneh uel Xhemah.” (Mexhmu el-Fetaua 3/345)
Nga: Hoxhë Justinian Topulli
