Ushqimi i Ballkanit po del në një skenë më të gjerë. Nga Nju Jorku në Londër shumë shefa guzhine, përfshi Xhejmi Oliver, i kanë kthyer sytë nga ushqimi i gadishullit. Ajo fokusohet tek ushqimet e freskëta sezonale të rajoneve të ndryshme, sipas konceptit nga ferma në tavolinë. Kjo është dhe motoja e nxitësve të “Slow Food”.
Mban vulën europiane, por është një fenomen mbarëbotëror tashmë. Dyzetë e katër shtete e dhjetëra mijëra anëtarë nga e gjithë bota, gati 30 vjet pas zanafillës së saj lëvizja “Slow Food” është përqafuar edhe nga mjeshtërit shqiptarë të kuzhinës, dhe jo vetëm për t’u kthyer në një prej fenomeneve më “in” në ditët tona.
Altin Prenga, shef në restorantin “Mrizi i Zanave” në Lezhë, një prej eksponentëve kryesorë të përfaqësimit “Slow Food” në Shqipëri, në një intervistë për “Grazia” rrëfen të gjitha detajet që e lidhin filozofinë e Slow Food me vendin, natyrën dhe shqiptarët.
Të ulurit rreth tryezës, përpara një pjate të përgatitur me shumë kujdes, një festivali shijesh dhe aromash, sipas traditës së shtëpisë, sipas ligjit të natyrës dhe stinëve, por edhe produktet natyrale, recetat e vjetra të gjyshes dhe respekti për pasuritë rajonale. Është pak a shumë kjo filozofia e lëvizjes Slow Food,e lindur në Italinë e 1986, nën iniciativën e gazetarit Carlo Petrini.
Koncepti i “Slow-Food” lind në kontrast me modelin e të ushqyerit “Fast Food” dhe nënkupton kënaqësinë e rigjetur të një ritmi jete më pak frenetik, që i lë hapësirë kënaqësive të vogla të ekzistencës sonë, si për shembull ajo e të mbledhurit rreth tavolinës dhe të ngrënit së bashku, shtruar, shëndetshëm, duke respektuar traditën kulinare. Është koha të rizbulojmë pasurinë dhe aromat e kuzhinave lokale. Ai thotë se ajo çfarë duan të promovojnë është ushqimi vendas, jo ai i globalizuar. Sepse ti mund të konsumosh ushqim shumë cilësor prodhuar në Australi, edhe këtu në Shqipëri, por nuk je Slow Food. Veç kësaj, duan të promovojnë prodhuesit e vegjël, ata që nuk ndotin ambientin kur prodhojnë, që e shesin prodhimin me çmim të drejtë tek konsumatori.
“Shqipëria ka fatin e madh të të qenit një nga të paktat vende në Europë që praktikisht e ka të pamundur të zhvillojë Bujqësi Intensive me OMGJ. Së dyti, duhet thënë me të madhe se ne kemi zakone të mrekullueshme kuzhine dhe ushqimi është autentik.
Shqipëria konkurron në Slow Food dhe është krenare për Mishavin e Kelmendit dhe Glikotë e Përmetit. Është fakt që shefat e mëdhenj të kuzhinës dominohen nga meshkujt.
Një ndër ushqimet që gjendet në disa vende të Ballkanit pavarësisht largësisë është trahanaja.
Së fundi, gazeta amerikane “The New York Times” duke nënvizuar vlerat ushqimore të trahanasë, shkruan me hollësi llojet e ndryshme të trahanasë që përgatitet në Greqi dhe në Mesdheun Lindor. Martha Rose Shulman tregon për llojet e shumta të trahanasë.
Në Shqipëri dhe Greqi trahanaja më e përdorur është ajo e tharta, e përgatitur me miell duke e përzier me kos ose qumësht, pastaj thahet në diell në copëza të vogla, në fund grimcohet imët.
Në Maqedoni dhe në pjesë të Greqisë si edhe në Bullgari, trahanaja e pastër, përbëhet nga mielli grurit ndërthurur vetëm me ujë (përdoret kryesisht vetëm për Kreshmë) pastaj mund ta përzihet me erëza, speca ose domate. Përgatitja e trahanasë varet dhe në përputhje të shijeve të gjithsecilit.
Në Shqipëri trahanaja si qull, hidhet mbi bukë të thatë e të forcuar me pak vaj ulliri ose gjalpë të shkrirë dhe ndoshta me speca të kuq. Megjithatë, ka llojshmëri të ndryshme të gatuari të trahanasë mes familjeve shqiptare dhe mund ta gjesh të shoqëruar me bukë misri dhe djathë. Së fundmi, disa restorante e kanë futur trahananë në menytë e tyre. Një prej tyre është dhe bar muze Komiteti, që e ofron trahananë në menynë e mëngjesit.
Trahanaja ka një peshë shumë të lehtë kur është e thatë, kollaj për ta konservuar për kohë shumë të gjatë. Ka shumë cilësi ushqyese për shëndetin, e shpejtë për ta përgatitur. Është mëngjesi i përsosur për zonat malore në dimër. Shqiptarët e lidhin trahananë me varfërinë, por shumë mirë mund të ketë sukses dhe të shkëlqejë në restorantet e botës. Pyesni madje Kristiano Ronaldon, i cili e provoi trahananë nga duart e kuzhinierit shqiptar kur ishte me pushime në ishujt grek. Gjatë disa ditëve pushim në një nga ishujt më piktoresk të Greqisë, Mikonos, Kristiano Ronaldo u miqësua me kuzhinierin shqiptar të hotelit.
Alsi Sinanaj e rrëfen kështu yllin e Realit të Madridit: “Nuk e mendoja të ishte aq i thjeshtë ndaj njerëzve që e rrethuan ato ditë në hotelin ku unë shërbej. Ishte i interesuar të dinte më shumë për Shqipërinë, sepse kishte dëgjuar vetëm për futbollin dhe shpesh mendonte se ishte tjetër Shqipëri dhe tjetër Albania”.
“Një ditë, vijon Alsi, i fola për ushqimet tradicionale shqiptare. Kur i përmenda trahananë, më tha se edhe portugezët e përdornin këtë ushqim. Ia gatova një mëngjes, por nuk e njohu. Ishte shumë më ndryshe dhe më kërkoi të mësonte sesi prodhohej. Më shumë përshtypje i bënte çaji i malit që unë e kisha marrë në fshatin tim. E sqarova se cilësia e kësaj bime varet nga mali ku rritet. Atë që më kishte ngelur në dhomën time ia dhashë me vete”.
Për gatimin e trahanasë ka shkruar Diane Kochilas në librin “Ikaria: Mësime mbi ushqimin, jetën dhe jetëgjatësinë nga ishujt grekë ku njerëzit harrojnë të vdesin.”
Receta e saj përmban bollgur (drithë, kryesisht grurë ose misër), që zakonisht zihet, pastaj thahet në diell e copëtohet) dhe është tepër e thjeshtë për ta gatuar. /ATA
