Allahu xh.sh. na nderoi me këtë fe, me qëllim që të na edukojë, e kjo edukatë të manifestohet me sjellje të mira në vetveten, familjen dhe në shoqërinë tonë. Sjellja e mirë është një prej elementeve më të rëndësishme të personalitetit të besimtarit mysliman. Islami është fe e besimit dhe e sjelljes së mirë, fe e etikës dhe e moralit. Me një fjalë, Islami është fe përmbledhëse e të gjitha të mirave, si dhe garantuese e çdo vlere të lartë. Kjo fe urdhëron dhe porositë gjithçka që e ngrit dhe e nderon njeriun, kurse e ndalon atë që e ulë, e poshtëron dhe e njollos personalitetin e tij. Sipas transmetimit të Hudhejfe bin Jemamit, i Dërguari i Allahut a.s., ka thënë: “Mos u bëni imitues e të thoni: Nëse njerëzit na bëjnë mirë edhe ne u bëjmë mirë, nëse na bëjnë padrejtësi edhe ne u bëjmë padrejtësi. Por mësohuni që kur njerëzit t’ju bëjnë mirë, t’ua ktheni me të mirë, dhe kur t’ju bëjnë keq, ju të mos u bëni padrejtësi.”(1)
Ç’është mirësia?
Sipas transmetimit të Shedad bin Evsit, Pejgamberi a.s. ka thënë: “Allahu, në çdo punë, ka urdhëruar mirësinë…”(2)
Mirësia – ihsani nënkupton njohjen dhe përmbushjen në mënyrën më të mirë të asaj që duhet bërë. Që një punë e kryer të arrijë nivelin e mirësisë, duhet që njeriu së pari të jetë i vetëdijshëm për atë që e bën dhe ta bëjë atë në mënyrën më të duhur e më të mirë.
Shprehja “ihsan” ndonjëherë përkufi¬zohet si begatim dhe mirësi, porse kuptimi i saj i vërtetë zgjerohet edhe përtej kësaj. Nëse iu referohemi fjalorëve të gjuhës, do të gjejmë se shprehja “ahsene” ka kuptimin e bërjes së një vepre të mirë, pra e kundërta e shprehjes “esaa’e”, që ka kuptimin e bërjes së një vepre të keqe. Kështu shprehja “El Hasenetu”, e ka kuptimin e një veprimi të mirë.
Andaj veprat e mira përfshijnë çdo mirësi dhe çdo trajtim ose bashkëveprim që e ngrit dhe e lartëson dinjitetin njerëzor, si dhe e edukon personalitetin e njeriut, duke e afruar kështu afër Krijuesit të tij. Në këtë kuptim kanë ardhur porositë e Kuranit, duke ftuar kështu në mirëbërësi dhe duke nxitur në kryerjen e veprave të mira.
Mësimet e Kuranit rreth mirëbërësisë dëshmojnë se Kurani është libër hyjnor që ngrihet në nivelet më sublime dhe që ato mësime qëndrojnë më lartë se cilado shkollë apo ideologji moraliste ose religjioze, ngase Kurani e ka trajtuar mirëbërësinë në atë formë që të ketë ndikim në personalitetin njerëzor duke i përmendur edhe motivet e veprës, pastaj i ka shtjelluar tiparet e mirëbërësve të vërtetë, si dhe ka speci¬fikuar disa kategori njerëzish, të cilët janë më të denjë për mirëbërësi se sa të tjerët. Ai (Kurani) ka ftuar për atë mirëbërësi që njerëzimit i ofron vlera të larta sublime, për çka angazhohen edhe fi¬lozofët dhe reformatorët gjithandej nëpër botë.(3)
Konceptin e “ihsanit” mirësisë, më së miri na e tregon Omeri r.a.: “Një ditë teksa ndodhesha pranë të Dërguarit të Allahut, u paraqit dikush. Rrobat i kishte të bardha si bora, flokët të zeza si abanozi dhe nuk i vihej re ndonjë shenjë udhëtimi. Veç kësaj, mes nesh, askush nuk e njihte. U ul pranë të Dërguarit të Allahut, i afroi dhe i mbështeti gjunjët pranë gjunjëve të tij, dhe duart i vendosi mbi kofshët e tij e i tha: “O Muhamed, më trego për Islamin… për imanin… për ihsanin-mirësinë.” I Dërguari i tha: “Mirësia është t’i bëhesh rob Allahut sikur ta shohësh Atë, sepse edhe pse ti nuk e sheh Atë, Ai të sheh ty…”. “Ai ishte Xhibrili. Erdhi t’ju mësoj fenë tuaj,” – tha Pejgamberi a.s..(4) Xhibrili i kishte ardhur në formën e njeriut.
Në këtë hadith, koncepti i ihsanit-mirësisë, është kur njeriu ndihet se Allahu e sheh dhe ia ndjek veprimet teksa ai përmbush detyrën e tij si rob. Ata që kësisoj veprojnë me mirësi, do të bartin ndjesinë se Allahu në çdo moment i sheh, di gjithçka që bëjnë, di edhe atë që ua përshkon zemrën.
Disa prej njerëzve i kryejnë obligimet e tyre vetëm për të hequr qafe përgjegjësinë. Kurse ata që vërtet e kanë arritur nivelin e mirësisë, për çdo gjë që bëjnë janë shumë të vetëdijshëm se Allahu i Madhërishëm i sheh ata dhe i ka nën vëzhgimin e Tij dhe me këtë vetëdije e me sinqeritetin më të madh i kryejnë obligimet e tyre. Në një ajet kuranor na bëhet e qartë se: “…Ai është me ju kudo që të jeni, Allahu është përcjellës i asaj që punoni.” (El Hadid, 4). E njëjta gjë është edhe në ajetin 58 të sures El Muxhadele, e shumë të tjerë.
Kështu mirësia i jep njeriut mendim të hollë dhe ndjeshmëri të lartë. Ajo e dëlirëson njeriun, e pastron dhe i jep pjekurinë e ndjenjës së të qenit gjithnjë në prani të Zotit. Ajo bën që përmes sinqeritetit dhe përkushtimit, të kryhen të gjitha punët në mënyrën dhe formën më të mirë.(5)
Islami fe vetëm e rregullave apo…!?
Feja islame nuk është vetëm fe rregullash, siç mund të reklamohet sot prej shumë personave që nuk e njohin siç duhet. Ajo është fe e besimit, fe e moralit dhe e sjelljes së mirë. Vepra e mirë për myslimanin nuk është një rrugë që sjell vetëm lumturinë e jetës së amshuar, po edhe mundësinë për një jetë plotë me bukuri të kësaj bote.
Allahu xh.sh. në Kuran thotë: “Kush bën vepër të mirë, qo ë mashkull ose femër, e duke qenë besimtar, Ne do t’i japim atij jetë të mirë (në këtë botë), e (në botën tjetër) do t’u japim shpërblimin më të mirë për veprat e tyre.” (En Nahl, 97). Siç shihet në këtë ajet, theksohet se besimi dhe veprat e mira, para se gjithash, do të sjellin një jetë të mirë të kësaj bote. Në këtë kuadër, edhe urdhri i Allahut të Madhërishëm: “Ne e kemi shënuar në Zebur (në librat e shenjtë) pas shënimit (në Lehvi mahfudh), se me të vërtetë tokën do ta trashëgojnë robërit e Mi të mirë,” (El Enbija, 105), shpalos faktin se sovraniteti i tokës është e drejtë që u takon ekskluzivisht individëve dhe shoqërive vepërmira.(6)
Andaj ata që duan të nderohen e të respektohen në këtë jetë dhe në të përtejshmen, për ta arritur këtë pozitë, Zoti i Madhëruar na i mësoi dy rrugë: fjalë të bukura dhe vepra të mira. Në Kuran thotë: “ … tek Ai ngritët fjala e mirë (besimi) dhe veprimi i mirë…” (Fatir, 35). Besimi dhe veprat e mira janë dy kriteret më të rëndësishme që tregojnë vlerën e njeriut tek Allahu i Madhëruar.
Vlera e mirësisë
Myslimani i vërtetë ka sjellje të mirë në marrëdhëniet me të tjerët. Ai është i thjeshtë, i butë, i mëshirshëm, i arsyeshëm, i mirësjellshëm dhe i këndshëm kur flet me të tjerët. E gjithë kjo duke e ndjekur shembullin e Pejgamberit a.s.. Do ta përmendim pjekurinë e Hatixhes r.a., pasi Pejgamberi a.s., i kishte treguar për takimin e parë me Xhibrilin a.s., në muajin e bekuar Ramazan, në shpellën Hira. Me këtë rast, Muhamedi a.s., kishte përjetuar një emocion të përzier me ankth, dhe kur kthehet në shtëpi i kërkon Hatixhes ta mbulojë. Pasi kishte pushuar pak Muhamedi a.s., bashkëshortja e tij, duke i dhënë kurajë për një ardhmëri të lumtur që e pret, i drejtohet me fjalët: “Mos u friko, Zoti yt nuk të dëshpëron, sepse ti sillesh mirë me të afërmit, e mbron të dobëtin, i jep atij që është i nevojshëm, i nderon mysafi¬rët, e flet të vërtetën dhe bën mirë ku mundesh.”(7) Këto fjalë të Hatixhes, duke ia përmendur vetëm disa nga cilësitë e bekuara Muhamedit a.s., e që i posedonte edhe para profetësisë e qetësuan. Muhamedi a.s., respektohej dhe nderohej në Mekë, ngase posedonte moral dhe sjellje të mirë.
Nëse sjelljet dhe qëndrimet e mira te jomyslimanët janë rezultat i edukimit të mirë dhe solid, atëherë sjelljet e mira të myslimanëve vijnë nga udhëzimi islam, i cili e ka bërë sjelljen e mirë karakteristikë themelore të myslimanit, e që do ta ngritë statusin e tij në këtë botë dhe do të peshojë rëndë për veprat e mira në Ditën e Gjykimit.(8) Andaj myslimani çdoherë duhet të udhëhiqet nga mësimet hyjnore në jetë. Për sjelljen e mirë-mirësinë, na ka treguar Pejgamberi a.s., duke thënë: “Ditën e Kiametit, në peshoren e besimtarit nuk do të ketë gjë më me peshë se sa morali i mirë. Vërtet, Allahu zemërohet fort me ata që fjalët dhe veprimet i kanë të liga (këqija).(9) Islami e ka bërë sjelljen e mirë ndaj të tjerëve pjesë të rëndësishme të besimit, siç na ka treguar i Dërguari i Allahut, a.s.: “Besimtarët me besim më të përsosur janë ata që kanë sjellje më të mirë ndaj të tjerëve.”10
Nuk është çudi që njeriu me sjellje të mirë ndaj të tjerëve të jetë me besim të përsosur dhe më i dashur tek Allahu, pasi trajtimi i mirë i të tjerëve është tipar i Islamit. Ajo – mirësia – është e barabartë me namazin dhe agjërimin, dy shtylla të Islamit, siç na ka treguar Muhamedi a.s.: “Vërtet besimtari me karakter të mirë e arrin gradën e atij që agjëron dhe fal namaz (vullnetar).”(11)
Mirësia është obligim i natyrshëm dhe virtyt që nuk mund të përkufi¬zohet vetëm me disa kategori njerëzish apo qenie të gjalla, por për të gjithë pa dallim. Mirëpo Kurani i ka përcaktuar disa kategori njerëzish që janë më të denjë se sa të tjerët për mirësi, e kjo për shkak të lidhjes së afërsisë ose fqinjësisë që e lidhë mirëbërësin me ata, ose i speci¬fikon disa të tjerë për shkak se ata kanë humbur ndihmëtarin e përkrahësin, andaj bëhet obligim që të fi¬llohet mirëbërësia me ta.
I Lartmadhërishmi ka thënë: “Adhurojeni Allahun e mos i shoqëroni Atij asnjë send, silluni mirë ndaj prindërve, ndaj të afërmve, ndaj jetimëve, ndaj të varfërve, ndaj fqinjit të afërt, ndaj fqinjit të largët, ndaj shokut pranë vetes, ndaj udhëtarit të largët dhe ndaj robërve. Allahu nuk e do atë që është kryelartë dhe atë që lavdërohet.” (En Nisa, 36).
Ky ajet ka përmbledhur brenda vetes llojet e mirëbërësisë, sa që po të bënte njeriu vepra të tilla, do të mbretëronte mirëqenia në mesin e shoqërisë. Prej këtyre veprave të mira theksohet adhurimi ekskluziv ndaj Allahut xh.sh., mirëbërësia ndaj prindërve, të afërmeve qoftë ai vëllai, axha, daja, fëmijët e tyre, por edhe të gjithë të afërmit e tjerë, dhe në këtë formë vihet në rend e tërë shoqëria, sepse edhe shoqëria është e përbërë nga grumbuj familjesh. Pastaj Allahu urdhëroi mirëbërësi për jetimët, ngase ata e kanë humbur ndihmëtarin, siç është babai i tyre, dhe rrallë ndodh që nëna të këtë mundësi e vetme ta bëjë edukimin dhe sigurimin e mirëqenies së tyre. E nëse anashkalohet jetimi, atëherë ekzistenca e tij bëhet e dëmshme për shoqërinë për shkak të injorancës së tij dhe për shkak të prishjes së moralit të tij. Allahu po ashtu ka urdhëruar me mirëbërësi ndaj fqinjëve të afërm, por edhe ndaj fqinjëve të largët, pra atyre që janë larg nesh me shtëpi, ngase në këtë formë forcohen lidhjet e dashurisë ndërmjet banorëve të një lagjeje dhe ata pastaj bashkëveprojnë në harmoni në mes vete. Pastaj Allahu ka porositur mirëbërësi ndaj shokut, që është shoqërues gjatë udhëtimit, ose shokut në shkollë, në fabrikë, në punë etj., ngase mirëbërësia ndaj tij shpie në miqësi të fortë nga e cila rezultojnë frytet më të begatshme. Më pas Allahu ka porositur për mirëbërësi ndaj udhëtarit, i cili e ka humbur pasurinë e tij në rrugë para se të arrijë në vendin e vet. Por Ai ka urdhëruar mirëbërësi edhe ndaj robërve, pra ndaj atyre që njeriu i ka në pronësi të vet, dhe mirëbërësia ndaj tyre përfshinë: lirimin e tyre, heqjen e skllavërisë prej tyre dhe sjelljen me mirësi ndaj tyre.(12)
Kurani na e ka bërë të qartë se mirëbërësia duhet të jetë obligim i natyrshëm për njeriun, dhe ashtu siç është Allahu Mirëbërës dhe dhurues i begative për njeriun, edhe njeriu duhet që të jetë mirëbërës me ato begati që i ka ndaj të tjerëve. Allahu në Kuran thotë: “…dhe bën mirë ashtu siç të ka bërë Allahu ty,…” (El Kasas, 77.) Me këtë ajet, besimtarëve të sinqertë ju kërkohet të sillen me mirësi ndaj të tjerëve, ashtu siç Allahu sillet me mirësi ndaj robërve të Tij.
Përfundimisht mirësia nënkupton kryerjen e ibadeteve, ashtu edhe të gjitha punëve, duke synuar kënaqësinë e Allahut, me zemër e pa interes. Kjo është rruga që të gjitha punët të bëhen kuptimplote e të vlefshme, të dobishme për personin dhe shoqërinë.
___________________________
1. Tirmidhiu, 2007, Sunen et Tirmidhij, Mektebetu el Mearife lineshri ve tevzi, Botimi i tretë, Rijad, 2008.
2. Muslimi, 5055, Sahih el Muslim, Er Risale nashirun, Bejrut, 2013.
3. Afif Abdul Fet-tah Tabbareh, Shpirti i fesë islame, Përktheu dhe përshtati nga arabishtja, mr. Driton Arifi, Prishtinë 2020, f. 280.
4. Muslimi, 93, Sahih el Muslim, Er Risale nashirun, Bejrut, 2013.
5. Islami nëpërmjet haditheve, Kryesia e Çështjeve Fetare të Turqisë, 3, f. 152.
6. Islami nëpërmjet haditheve, Kryesia e Çështjeve Fetare të Turqisë, 3, f. 36.
7. Dr. Bashkim Aliu, Muhamedi a.s., pishtari ndriçues, Prishtinë, 2021, f. 130.
8 Dr. Muhammed Ali el Hashimi, Muslimani ideal, Prishtinë, 2008, f. 210.
9. Tirmidhiu, 2002, Sunen et Tirmidhij, Mektebetu el Mearife lineshri ve tevzi, Botimi i tretë, Rijad, 2008.
10. Tirmidhiu, 1162.
11. Ebu Davudi, 4798, Sunen Ebi Davud, Mektebetu el Mearife lineshri ve tevzi, Botimi i dytë, Rijad, 2008.
12. Afif Abdul Fet-tah Tabbareh, Shpirti i fesë islame, Përktheu dhe përshtati nga arabishtja, mr. Driton Arifi, Prishtinë, 2020, f. 284
Prof. Isa Tërshani
